بررسی انتقادی الگوهای تعاملی آموزش زبان دوم: به چالش کشیدن ساختار گفتمان آموزشی غالب در کلاس

نگاهی به روند مطالعات اخیر در تاریخچه ی آموزش زبان دوم، حاکی از فاصله گرفتن آنها از روش های آموزش سنتی بوده که در آن هیچ گونه تبادل و گفت و شنود متقابلی میان دانش آموز و معلم به چشم نمی خورد، و هم چنین تمایل آنها به سمت آموزش انتقادی را نشان می دهد. آموزش انتقادی در تاریخچه ی آموزش زبان دوم، الگوی نسبتاً جدیدی است که کلاس های آموزشی را به حیطه ی وسیع اجتماعی مربوط می سازد و از این رو در کانون توجه محققان قرار گرفته است. در آموزش انتقادی به دانش آموزان فرصت داده می شود تا در بحث های انتقادی شرکت کنند و در حین مکالمه، مذاکره و همفکری متقابل بایکدیگر و همچنین با معلم، معانی جدیدی ایجاد کنند که این خود منجر به یادگیری می شود. با توجه به فواید فراوان آموزش انتقادی در آموزش دانش آموزان، تحقیق حاضر بر آن شد که نشان دهد آیا آموزش انتقادی در ایران جایگاهی پیدا کرده است؟ به عبارت دیگر، آیا ساختار گفتمان، تعامل و گفت و شنود میان دانش آموز و معلم در کلاس های زبان انگلیسی از ساختارهایی همچون ساختار گفتمان مکالمه ای و انتقادی تبعیت می کند؟ هم چنین، آیا الگوی نوبت گیری آنها برای صحبت کردن و همچنین محتوای هر یک از گفته ها بر اساس اصول آموزش انتقادی می باشد یا خیر؟ بدین منظور، 10 کلاس زبان انگلیسی در 10 دبیرستان و مراکز پیش دانشگاهی دخترانه دولتی شهرکرد (ناحیه 1 و 2)، توسط پژوهشگر مشاهده شد و گفتمان میان معلم و دانش آموز به صورت صوتی ضبط و سپس داده های بدست آمده تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که آموزش زبان انگلیسی در این کلاس ها دنباله رو آموزشی سنتی بوده و ساختار گفتمان غالب در آنها به صورت پرسش معلم - پاسخ دانش آموز - ارزشیابی توسط معلم می باشد. همچنین، فرصت صحبت کردن در این کلاس ها به صورت نا مساوی میان معلم و دانش آموز توزیع می شود و معلم به عنوان محور اصلی، دارای بیشترین فرصت صحبت کردن به منظور انتقال اطلاعات به دانش آموزان می باشد. علاوه بر این، حتی محتوای هر یک از گفته های دانش آموزان به نوعی توسط معلم از پیش تعیین شده می باشد که این خود باعث می شود دانش آموزان هیچ گونه فرصتی برای مکالمه، همفکری، تبادل نظر و تعامل انتقادی نداشته باشد. بنابراین، به منظور هر چه بهتر یادگیری زبان انگلیسی، تحقیق حاضر توصیه می کند که آموزش زبان دوم در این کلاس ها باید به سمت آموزش انتقادی سوق داده شود.